امروزه موضوع مالیات ارزش افزوده و اظهار نامه ارزش افزوده برای مودیان مالیاتی بسیار مهم و با اهمیت قلمداد می‌شود. زیرا ممکن است آنان با مهلت و نحوه پرداخت این نوع مالیات غیر مستقیم آشنایی نداشته باشند. این عدم آگاهی باعث می‌شود جرایم سنگین مالیاتی در انتظار آن ها باشد. لذا در این سری از مقالات آموزش رایگان مالیات شما را با این موضوع مهم بیشتر آشنا می‌نماییم.
مالیات بر ارزش افزوده چیست؟
قبل از پرداختن به موضوع اظهارنامه ارزش افزوده توضیحاتی درباره مالیات بر ارزش افزوده خدمت شما ارایه می‌گردد.
مطابق با ماده ۳ قانون مالیات بر ارزش افزوده سازمان مالیاتی کل کشور، مالیات بر ارزش افزوده (VAT) یک نوع مالیات غیر مستقیم است که به مابه التفاوت کالای عرضه شده با کالای خریداری شده در یک دوره‌ی معین تعلق میگیرد.
به عبارتی دیگر مالیات بر ارزش افزوده به تفاوت مالیات و عوارض فروش با مالیات و عوارض خرید در یک دوره معین اطلاق می‌شود.
نکته‌ی مهم در ارتباط با اظهارنامه ارزش افزوده، تصویب دایمی آن در تاریخ ۱۳/۱۰/۱۴۰۰ است که منجر به تغییراتی در برخی از مفاد قانونی آن شد.
انواع مالیات بر ارزش افزوده
مالیات بر ارزش افزوده به سه دسته‌ی تولیدی، درآمدی و مصرفی تقسیم بندی می‌شود. اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده نیز مطابق با آن‌ها تهیه و تنظیم می‌شود.
مالیات بر ارزش افزوده تولیدی
این نوع ارزش افزوده هم به کالای مصرفی تولید شده و هم به کالای سرمایه‌ای که واحد تولیدی خریداری کرده است تعلق میگیرد.
مالیات ارزش افزوده مصرفی
مالیات بر ارزش افزوده مصرفی بر مبنای کالاها و خدمات مصرفی است. به عبارتی دیگر به دلیل سرمایه‌گذاری و استهلاک از شمول پایه مالیاتی خارج شده است و بار مالیاتی از تولید به مصرف انتقال می یابد.
مالیات بر ارزش افزوده درآمدی
این نوع مالیات در واقع همان مالیات بر فروش تولید خالص کالاها است که بعد از کسر هزینه استهلاک به سرمایه‌گذاری خالص، ارزش افزوده از نوع درآمد به آن تعلق میگیرد.
نرخ مالیات بر ارزش افزوده
در ارسال اظهارنامه مالیات بر ارزش باید دقت نمود که مطابق با نرخ‌های مصوب باشد. نرخ مالیات بر ارزش افزوده تا سال ۱۴۰۰ شامل ۳ درصد عوارض و ۶ درصد مالیات محاسبه می‌شد.
ولی از تاریخ اجرایی شدن قانون دایمی مالیات بر ارزش افزوده مورخ ۱۳ دی ۱۴۰۰ نرخ مالیات و عوارض ارزش افزوده بر اساس ماده ۳۸ قانون دایمی مالیات بر ارزش افزوده، به استثنای نرخ مالیات کالاهای خاص به شرح زیر است:
- مالیات ارزش افزوده ۴٪
- عوارض ارزش افزوده شهرداری ۴٪
- مالیات سلامت ۱٪
نرخ مالیات بر ارزش افزوده کالاهای خاص
از نکات مهم اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده سال ۱۴۰۲ نرخ مالیات بر ارزش افزوده کالاهای خاص است. با تصویب دایمی قانون مالیات بر ارزش افزوده، نرخ مالیات و عوارض در فصل ششم ماده ۲۶ به صورت کامل و در ۴ دسته‌ی زیر مشخص شده است:
- کالاهای نفتی
- طلا، جواهر و پلاتین
- نوشابه‌های قندی گازدار و بدون گاز و سایر کالاهای آسیب رسان به سلامت بدن
- انواع سیگار و سایر محصولات دخانی
هم‌چنین گمرک واردات کل ایران در بخشنامه‌ای جدید اعلام نموده است که نرخ مالیات بر ارزش افزوده واردات انواع دانه های روغنی اعم از سویا، گلرنگ و کلزا و روغن خام سویا، آفتابگردان، کلزا، روغن پالم ۱ درصد است.
نرخ مالیات بر ارزش افزوده اشخاص حقیقی و حقوقی
اشخاص مشمول پرداخت اظهارنامه ارزش افزوده طی ۸ مرحله توسط سازمان امور مالیاتی کشور فراخوان شده‌اند. نرخ مالیاتی بر ارزش افزوده آن‌ها ۹ درصد است.
اعتبار گواهی مالیات بر ارزش افزوده
اشخاص حقیقی و حقوقی جهت انجام فعالیت‌های خرید و فروش باید از سوی سازمان امور مالیاتی کشور دارای اعتبار باشند.
در گذشته این اعتبار از طریق صدور و تمدید گواهینامه ثبت نام در نظام مالیات بر ارزش افزوده صورت می‌گرفت. در واقع مودیان مالیاتی با داشتن این نوع گواهینامه می‌توانستند مالیات و عوارض ارزش افزوده را به سازمان امور مالیاتی تقدیم نمایند.
این نوع گواهی قبلا به صورت شش ماهه یا یک ساله بود و بعد از پایان اعتبار باید از سوی مودی نسبت به تمدید اعتبار در حوزه مالیاتی مربوطه تمدید اعتبار می‌شد.
ولی در شهریور ماه سال ۱۳۹۸ به دستور وزیر اقتصاد و دایمی شدن قانون مالیات بر ارزش افزوده، اعتبار گواهی مالیات بر ارزش افزوده ثبت نام در نظام مالیات بر ارزش افزوده نیز دایمی شده است. اعتبار گواهی ارزش افزوده اشخاص حقیقی و حقوقی از طریق استعلام قابل پی‌گیری هست.
روش محاسبه مالیات بر ارزش افزوده در ایران
در جهان از دو روش تفریقی مستقیم و تفریقی غیر مستقیم برای محاسبه‌ی اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده استفاده می‌شود.
روش تفریقی مستقیم
در روش تفریقی مستقیم مابه‌التفاوت خرید و فروش محاسبه می‌شود و حاصل را در نرخ مالیاتی مصوب ضرب می‌نمایند.
مالیات متعلقه = نرخ مالیات بر ارزش افزوده * ( مبلغ کل خرید کالا و خدمات – مبلغ کل فروش کالا و خدمات)
روش تفریقی غیر مستقیم
به روش تفریقی غیر مستقیم، روش صورت‌حسابی یا اعتباری نیز می‌گویند. در کشور ایران برای ارسال اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده از این روش استفاده می‌شود.
در این روش هر شرکت یا بنگاه اقتصادی باید به هنگام خرید کالا علاوه بر پرداخت مبلغ خرید مالیات بر ارزش افزوده آن را نیز به فروشنده پرداخت می نماید. هم‌چنین در زمان فروش کالا و خدمات علاوه بر مبلغ کالای فروش رفته مالیات بر ارزش افزوده را از خریدار دریافت می‌نماید.
به این ترتیب در پایان دوره مالی مالیات بر ارزش افزوده تفاوت مالیات پرداخت شده و دریافت شده محاسبه می‌شود و به سازمان امور مالیاتی پرداخت می‌شود.
مالیات متعلقه = (مالیات و عوارض خرید – مالیات و عوارض فروش)
بر اساس ماده ۸ قانون دایمی مالیات بر ارزش افزوده، اضافه پرداختی مشمولان به دوره بعد قابل انتقال است. هم‌چنین مودی می‌تواند برای استرداد مالیات بر ارزش افزوده یک دوره اقدام نماید. این امر درصورتی قابل انجام است که فرد در نظام مالیات بر ارزش افزوده ثبت نام و اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده را ارسال نموده باشد.
ماده ۸ قانون دایمی مالیات بر ارزش افزوده
ارزش افزوده کالا یا خدمات فروخته شده
مودیان مشمول اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده باید در زمان فروش کالا و ارایه خدمات، علاوه بر بهای محصول فروخته شده، ارزش افزوده محصول را از خریدار دریافت نمایند.
نحوه محاسبه ارزش افزوده محصول فروخته شده عبارت است از:
نحوه محاسبه ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده محصول فروش رفته = نرخ مصوب ارزش افزوده (۹٪) * بهای کالای فروش رفته
نکته: این مبلغ که علاوه بر بهای محصول از خریدار دریافت می‌گردد بدهی فروشنده به سازمان امور مالیاتی کشور به حساب می‌آید.
نحوه محاسبه ارزش افزوده
مودیان مالیاتی جهت ارسال اظهارنامه ارزش افزوده باید در پایان هر دوره مالی ارزش افزوده، مابه‌التفاوت ارزش افزوده دریافتی و پرداختی ( اعتبار مالیاتی دریافت شده) را به سازمان امور مالیاتی پرداخت نمایند.
نحوه محاسبه ارزش افزوده به این شکل است:
مبلغ قابل پرداخت به سازمان امور مالیاتی = مالیات و عوارض دریافتنی – مالیات و عوارض پرداختنی (اعتبار مالیاتی دریافتی)
اظهار نامه ارزش افزوده
اظهارنامه ارزش افزوده یک نوع مالیات چند مرحله‌ای است که بر مبنای درصدی از ارزش افزوده ایجاد شده در کالاهای فروخته شده و یا خدمات ارایه داده شده در هر مرحله از واردات، تولید و توزیع آن‌ها توسط سازمان امور مالیاتی از مشمولین دریافت می‌گردد.
به عبارتی دیگر در هر یک از مراحل مختلف واردات، تولید و توزیع کالا و خدمات توسط خریدار این مبلغ پرداخت می‌شود. آن خریدار نیز در حین فروش کالا یا خدمت، آن را از خریدار بعدی دریافت می‌کند. این زنجیره تا مرحله‌ی آخر که کالا به دست مصرف کننده ی نهایی برسد ادامه دارد.
در نتیجه مصرف کننده‌ی نهایی است که مالیات بر ارزش افزوده را پرداخت می‌نماید. ولی ارایه دهندگان یا عرضه کنندگان کالاها و خدمات که به شکل درصدی علاوه بر بهای فروش کالا و خدمات مالیات ارزش افزوده را از خریدار دریافت نموده‌اند، باید بعد از کسر مالیات پرداختی خود از مالیات دریافتنی خریدار مابقی را به شکل دوره‌ای به سازمان امور مالیاتی کشور پرداخت نمایند.
هم اکنون اظهارنامه ارزش افزوده به صورت خوداظهاری مشمولان یا مودیان مالیاتی تعیین و محاسبه می‌شود. این بدان معنی است که مودی مالیاتی خود می‌بایست مالیات بر ارزش افزوده را با استفاده از اظهارنامه مالیاتی مشخص کرده و به سازمان امور مالیاتی تقدیم نماید.
شایان ذکر است که ثبت نام اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده برخلاف گذشته که با تکمیل فرم های کاغذی اظهارنامه مالیاتی صورت می‌گرفت به صورت تمام الکترونیک قابل انجام است.
سامانه مالیات ارزش افزوده
همانطور که در قسمت‌های قبل نیز بدان پرداختیم برای آنکه مودیان مالیاتی بتوانند اظهارنامه ارزش افزوده را پرداخت نمایند باید از سوی سازمان امور مالیاتی کشور گواهی ارزش افزوده داشته باشند.
با استعلام این نوع گواهی خریدارن می‌توانند مبلغ مالیات بر ارزش افزوده کالا و خدمت را به فروشنده پرداخت نمایند.
حال سوال این جاست که نحوه پرداخت مالیات بر ارزش افزوده چگونه است؟ در پاسخ باید گفت این امر از طریق سامانه ارزش افزوده evat قابل انجام است.
مودیان مالیاتی (اشخاص حقیقی) برای ثبت نام اظهارنامه ارزش افزوده می‌توانند به آدرس اینترنتی www.evat.ir مراجعه نمایند و با استفاده از روش خود اظهاری، مالیات بر ارزش افزوده را به صورت الکترونیکی مشخص و پرداخت نمایند.
جهت ورود به سامانه مالیات بر ارزش افزوده و ثبت اظهارنامه ارزش افزوده مودی باید کد اقتصادی جدید دریافت نماید. در غیر این‌صورت ابتدا باید با انجام مراحل ثبت نام، نام کاربری و رمز عبور خود را مشخص نماید.
مهلت ارسال اظهارنامه ارزش افزوده
مهلت ارسال اظهارنامه ارزش افزوده بر اساس قانون در پایان هر فصل از سال (هر سه ماه یک بار) است.
مودیان مالیات بر ارزش افزوده مکلف هستند به سامانه مالیات بر ارزش افزوده مراجعه نمایند و بعد از محاسبه مالیات بر ارزش افزوده، اقدام به ثبت اظهارنامه ارزش افزوده ظرف مدت پانزده روز از پایان هر فصل نمایند.
اگر مودیان مالیات ارزش افزوده تا مهلت مقرر اقدام به پرداخت مالیات ارزش افزوده ننمایند، جرایم سنگین مالیاتی در انتظار آن‌ها خواهد بود. به این ترتیب که مالیات ارزش افزوده آن‌ها با رسیدگی مالیاتی تعیین می‌شود و جرایم قانونی دارد.
مودیان مالیاتی برای اصلاح و ویرایش اظهارنامه ارزش افزوده تا قبل از شروع دوره بعدی مهلت دارند. به عنوان مثال برای اگر مهلت ارسال مالیات بر ارزش افزوده فصل تابستان تا ۱۵ مهر ماه به پایان برسد، مودی می‌تواند تا قبل از ۱۵ دی نسبت به اصلاح و ویرایش اظهارنامه تابستان آن هم قبل از ابلاغ در سامانه my.tax.gov.ir اقدام نماید.
سخن پایانی
کلیه مشمولان پرداخت مالیات بر ارزش افزوده مکلف هستند در موعد مقرر (هر سه ماه یکبار) مالیات بر ارزش افزوده خود را با استفاده از اظهارنامه ارزش افزوده محاسبه و به سازمان امور مالیاتی تقدیم نمایند. نرخ مالیات بر ارزش افزوده بعد از دایمی شدن قانون مالیات بر ارزش افزوده در سال ۱۴۰۰، ۹ درصد است به عموم کالاها به غیر از کالاهای خاص مانند سوخت و دخانیات تعلق میگیرد.
برای ثبت اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده می‌توان به سایت مالیات بر ارزش افزوده مراجعه نمود و آن‌را تکمیل کرد. در صورت اضافه پرداختی طبق قانون مبلغ آن به دوره بعد انتقال می‌یابد. جهت اصلاح و ویرایش نیز مودی تا قبل از دوره‌ی بعد آن‌هم در صورت عدم ابلاغ به سامانه my.tax.gov.ir را دارد. امیدواریم با مطالعه مقاله اطلاعات مفیدی را کسب نموده باشید.
سوالات متداول
ورود به سامانه مالیات بر ارزش افزوده چگونه است؟ برای ورود به این سامانه کافی است آدرس اینترنتی www.evat.ir را در گوگل سرچ نمایید.
مهلت ارسال اظهارنامه ارزش افزوده چقدر است؟ مطابق قانون مهلت ارسال اظهارنامه ارزش افزوده هر سه ماه یک بار به مدت ۱۵ روز است.
اظهارنامه ارزش افزوده چیست؟ مودیان مشمول مالیات ارزش افزوده مکلف هستند به صورت خوداظهاری مالیات خود را با استفاده از اظهارنامه ارزش افزوده محاسبه و در موعد مقرر پرداخت نمایند.
