معنا و مفهوم مالیات برای مردم شاید به توان با این تعریف ساده آن را خلاصه: افراد هر جامعه درازا دریافت خدمات عمومی ملزم به پرداخت هزینه‌ی بنام مالیات هستند که از درآمد آن‌ها کسر می‌شود. مالیات به همگی افراد جامعه تعلق می‌گیرد حالا برخی افراد بیشتر و برخی کمتر.
اگر بخواهیم با تعریف مالیات آشنا شویم، سازمان همکاری و توسعه اقتصادی مالیات را این‌گونه تعریف کرده است: مالیات پرداختی است الزامی و بلاعوض که به همگی افراد جامعه (حقیقی و حقوقی) تعلق می‌گیرد. حال که با تعریف مالیات آشنا شدیم شاید از خود بپرسید چند نوع مالیات در ایران وجود دارد؟ ما در این مقاله انواع مالیات در ایران را گردآورده و در مورد هرکدام توضیح مختصری ارائه می‌دهیم. با تراز محاسبان برنا تا انتهای این مقاله بمانید.
اساس و مبنای مالیات
قبل از اینکه انواع مالیات در ایران را شرح دهیم شاید بهتر باشد که فلسفه‌ای که پشت مالیات دریافتی پنهان‌شده را باهم کشف کنیم. این فلسفه شاید برای جامعه‌های مختلف متفاوت باشد. مثلاً برخی کشورها از دریافت مالیات اسلحه می‌خرند و برخی دیگر آن را در داشتن جامعه سالم ازنظر سلامت جسمی و روانی سرمایه‌گذاری می‌کنند.
در بعضی دیگر از کشورها این مبالغ صرف پیشرفت و بروز کردن دانشگاه‌ها می‌شود؛ بنابراین نمی‌توان مقصد خاصی برای خرج این پول دریافتی از مردم تعریف کرد. صاحبان قدرت بر اساس ایده‌های کشورداری خود آن را برنامه‌ریزی کرده و در جنبه‌های متفاوت هزینه می‌کنند. به همین دلیل در خیلی از کشورها انواع مختلفی مالیات وضع می‌شود. شایان‌ذکر است افراد با درآمدهای متفاوت ملزم به پرداخت مالیات با درصدهای متفاوتی هستند.
افراد با پرداختهای بالاتر از خدمات اجتماعی و عمومی بیشتری در جامعه بهره می‌برند. کشور ما نیز مانند سایر کشورها بر اساس صلاحدید مسئولین، مالیات را خرج می‌کند و برای بالا بردن آن نیز محل‌های متفاوتی را تعریف کرده است. در ادامه این مقاله به انواع مالیات در ایران اشاره خواهیم کرد.
انواع مالیات در ایران
انواع مالیات در ایران به دودسته اصلی تقسیم می‌شود:
- مالیات‌های مستقیم
- مالیات‌های غیرمستقیم
این دو نوع اصلی مالیات تفاوت آن‌ها در نحوه محاسبه است که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
انواع مالیات در ایران – مالیات مستقیم
قانون مالیات‌های مستقیم در ایران به دو گروه تقسیم می‌شود:
- مالیات بر درآمد: این نوع مالیات به هرگونه درآمدی که شخص حقیقی یا حقوقی کسب کند تعلق می‌گیرد و برای هر نوع درآمد (حقوق، کشاورزی و یا انواع سرمایه‌گذاری‌ها…) دستورالعمل خاصی وجود دارد.
- مالیات بر دارایی: این نوع مالیات به کلیه املاک، مستغلات، ارث، حق تمبر و… به‌صورت سالانه تعلق می‌گیرد.
از این دو گروه درآمدی بنا به بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های اختصاصی مبلغی به‌عنوان مالیات محاسبه می‌شود که می‌بایست پرداخت شود و به مانده این مبلغ، درآمد پس از کسر مالیات گفته می‌شود.
انواع مالیات در ایران – مالیات مستقیم
مالیات بر مصرف رایج‌ترین نوع مالیات غیرمستقیم است. این نوع مالیات در زمان خرید کالا و محصولات پرداخته می‌شود. از انواع این نوع مالیات می‌توان به مالیات بر ارزش‌افزوده و یا مالیات‌های گمرکی اشاره کرد.
انواع مالیات مستقیم
همان‌طور که در بالاتر به آن اشاره شد مالیات مستقیم دارای دو گره اصلی: مالیات بر درآمد و مالیات دارایی تقسیم می‌شود. تفاوت عمده این دو گروه در این است که در مالیات بر درآمد، مالیات به درآمد شما یا عایدی شما تعلق می‌گیرد، اما در مقابل، مالیات دارایی به ثروت و املاک شما تعلق می‌گیرد؛ که این امر باعث به وجود آمدن تفاوت بین محاسبه این دو نوع مالیات گردیده است. ابتدا به مالیات بر دارایی می‌پردازیم و سپس به سرفصل بزرگ مالیات بر درآمد می‌رسیم. لطفاً با ما انتهای این مقاله که در مورد انواع مالیات در ایران بحث می‌کند، بمانید.
انواع مالیات بر دارایی
دارایی تمام حقوق مالکانه‌ی ست که یک فرد حقوقی و یا حقیقی نسبت به املاک، اموال، اشیاء و غیره دارد. مالیات بر دارایی به دو گروه تقسیم می‌شود:
- مالیات بر ارث
- حق تمبر
مالیات حق تمبر
این نوع مالیات از طریق الصاق و یا ابطال تمبر روی اسناد و مدارک ثبتی و یا چکه‌ای بانکی اخذ می‌شود که اصطلاحاً به این مجموعه بزرگ مالیات حق تمبر گفته می‌شود.
مالیات بر ارث
این نوع مالیات به اموالی که بعد از فوت هر شخص باقی می‌ماند، تعلق می‌گیرد و ابتدا میزان مالیات از اموال بجا مانده کسر می‌شود و سپس بین وراث تقسیم می‌گردد.
انواع مالیات بر درآمد
مالیات بر درآمد یکی از بزرگ‌ترین سرفصل‌های مالیاتی است که شامل هفت گروه مالیاتی که هرکدام دارای قوانین خاص خود است، این هفت نوع مالیات بر درآمد در زیر به‌صورت خلاصه به آن‌ها اشاره می‌شود:
- مالیات بر درآمد املاک
- مالیات بر درآمد کشاورزی
- مالیات بر درآمد حقوق
- مالیات بر درآمد مشاغل
- مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی
- مالیات بر درآمد اتفاقی
- مالیات بر جمع درآمد ناشی از منابع مختلف درآمدی
مالیات بر درآمد املاک
مالیات بر درآمد ملک بیشتر به اجاره‌بهای املاک تعلق می‌گیرد به این صورت که اگر ملکی در اجاره کسی باشد میزان اجاره‌بها بعد از کسر ۲۵ درصد به‌عنوان هزینه استهلاک و تعمیرات، مابقی آن مشمول مالیات است البته به شرطی که مالک درآمد دیگری داشته باشد به‌عنوان حقوق که اگر فاقد هرگونه حقوقی باشد تا سقف معاف مالیات بر حقوق نیز از مالیات معاف می‌گردد و مازاد آن مشمول مالیات است.
از انواع مالیات در ایران در گروه املاک می‌توان به مالیات‌های که زمان نقل‌وانتقال ملک گرفته می‌شود نیز اشاره کرد که سرفصل خاص خود را دارد و از قوانین مخصوصی پیروی می‌کند.
مالیات بر درآمد کشاورزی
از انواع مالیات در ایران می‌توان مالیات بر درآمد کشاورزی را نام برد، البته این امر در برخی از کشورها مرسوم است ولی در ایران برابر با قانون مالیات‌های مستقیم، فعالیت‌های همچون دامداری، دام‌پروری، کشاورزی، پرورش زنبورعسل، صیادی، ماهیگیری و موارد این‌چنین از پرداخت مالیات معاف هستند.
مالیات بر درآمد حقوق
مالیات بر درآمد حقوق یکی از پیچیده‌ترین انواع مالیات در ایران است. اگر بخواهیم به زبان ساده بگویم، میزان درآمد هر شخص حقیقی که درازا آن کار یا خدمتی را ارائه می‌کند تا سقف مشخصی در سال (برابر مصوبه سالانه) مشمول مالیات است و این میزان مالیات از حقوق پرداختی ابتدا کسر و سپس حقوق واریز می‌شود. شایان‌ذکر است کلیه درآمدهای شخص موردمحاسبه قرار می‌گیرد، یعنی اگر فردی از دو یا سه محل دریافتی دارد مجموع دریافتی آن‌ها تا سقف معافیت، از پرداخت مالیات معاف است ولی مابقی آن بر اساس پلکان سالانه مالیات مشور مالیات است.
مالیات بر درآمد مشاغل
مالیات بر درآمد مشاغل نیز یکی از انواع مالیات در ایران است که به اشخاص حقیقی که به فعالیت تجاری مشغول هستند و یا مانند پزشکان خدمتی را ارائه می‌دهند تعلق می‌گیرد. در این نوع مالیات، شخص حقیقی پس از کسر هزینه‌های خود از میزان درآمد، مبلغی را به‌عنوان درآمد به‌صورت خود اظهاری ارائه می‌کند که بعدازاین مرحله، سازمان امور مالیاتی اقدام به صدور برگه تشخیص کرده و مالیات متعلقه را می‌بایست صاحبان مشاغل پرداخت کنند. وگرنه به‌صورت بدهکار و با پرداخت جریمه‌های سنگین روبرو خواهند شد
مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی
انجام هرگونه فعالیت تجاری توسط شرکت و یا مؤسسات تجاری مشمول مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی می‌گردد. این نوع مالیات بسیار متفاوت است و درصدها و نحوه محاسبات متفاوتی را دارد که هر موسسه و شرکت می‌بایست به آخرین تغییرات قانونی مالیات‌های عرصه خود آشنایی داشته باشد تا با جریمه‌های سنگین و غیرقابل‌بخشش مواجه نگردد.
مالیات بر درآمد اتفاقی
درآمدهای اتفاقی بدین معنا هستند که تکرارپذیر نیستند و فقط یک‌بار احتمال اتفاق افتادن دارند، مانند بردن جایزه یا بخشیدن اموال و … حتی این درآمدها نیز مشمول مالیات می‌شوند.
مهم‌ترین انواع مالیات غیرمستقیم
یکی از انواع مالیات در ایران، مالیات غیرمستقیم است، این گروه شامل سه بخش مهم است که در زیر به آن‌ها شاره خواهیم کرد و هرکدام را به‌صورت مختصر توضیح می‌دهیم.
- حقوق و عوارض گمرکی
- مالیات بر مصرف
- مالیات بر ارزش‌افزوده
مالیات بر حقوق و عوارض گمرک
این نوع مالیات یکی از مهم‌ترین انواع مالیات در ایران است و با عنوان مالیات بر صادرات و واردات نیز شناخته‌شده است؛ و شاید کلمه تعرفه‌های گمرکی را نیز شنیده باشید، این عنوان نیز به همین نوع مالیات اطلاق می‌شود. این نوع مالیات بر اساس سیستم کلان اقتصادی هر مملکت تنظیم می‌شود، زیرا اگر یک کشور قصد درآمدزایی داشته باشد، مبلغ این تعرفه‌ها را افزایش می‌دهد. البته این مالیات جنبه‌ی دیگری هم دارد به‌عنوان کمک به صنایع داخلی موضع می‌گردد. در برخی از موارد تعرفه‌ها را کاهش و در برخی موارد افزایش می‌دهند.
مالیات بر مصرف
یکی از انواع مالیات در ایران که به به‌صورت نامحسوس ما هرروزه در حال پرداخت آن هستیم این نوع مالیات است. زمانی که کالاهای خاصی تهیه می‌شود در زمان خرید، مالیات آن‌ها پرداخت می‌کنید. البته این نکته را نیز مدنظر داشته باشید که همه‌ی کالاها مشمول این قانون نمی‌شوند نکته‌ی دومی که لازم به ذکر است اینکه، مالیات توسط فروشندگان و تولیدکنندگان از جیب مصرف‌کننده نهایی به سازمان امور مالیاتی پرداخت می‌شود.
مالیات بر ارزش‌افزوده
برخلاف مالیات بر مصرف، مالیات بر ارزش‌افزوده به‌تمامی کالاها تعلق می‌گیرد و در هر بار تکمیل پرسه تولید به میزان ارزش‌افزوده آن کالا، مالیات تعلق می‌گیرد. مهم‌ترین نوع مالیات غیرمستقیم که البته بسیار همه‌گیر نیز است، این نوع از مالیات است. این نوع از مالیات نیز در هر مرحله باعث افزایش قیمت می‌گردد که درنهایت کلیه این افزایش‌ها از مصرف‌کننده نهایی گرفته می‌شود.
جمع بندی انواع مالیات در ایران
در تمام کشورهای دنیا، نرخ‌های متفاوتی برای مالیات وضع‌شده است و انواعی نیز دارند. ایران نیز مانند سایر کشورها انواع مختلفی مالیات دارد که ما در این مقاله به‌اختصار به مهم‌ترین آن‌ها اشاره کردیم. انواع مالیات در ایران به دو گروه بزرگ، مالیات‌های مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می‌شود که هر گروه دارای زیرمجموعه‌های خاص خود است. امیدواریم این مقاله برای شما که دنبال شناختن انواع مالیات در ایران هستید مفید بوده باشد. بسیار سپاسگزاریم که تا انتهای این مقاله ما را همراهی کردید.
جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره انواع مالیات در ایران، موتورهای جست و جو بهترین گزینه هستند
