یکی از مهم ترین مولفه‌های تشخیص سود و زیان یک کسب و کار، موجودی کالاست. موجودی کالا بخش قابل توجه دارایی‌های هر شرکت است. جهت مدیریت مواد اولیه، کالای ساخته شده و محصولات بازرگانی، تمامی کسب و کارها از فضایی به عنوان انبار استفاده می‌کنند. هر شرکت جهت سازماندهی موجودی مواد، قطعات، ضایعات و محصولات آماده برای فروش خود انبار مختلفی را تاسیس می کند.
حسابداری انبار یکی از زیر مجموعه‌های فن حسابداری است که با هدف کنترل موجودی تعدادی و ارزش ریالی کالاها و نظارت مدیریتی به ورود و خروج کالاها تعریف شده است.حسابداری انبار گزارشات مهمی مانند تخمین زمان سفارش مواد اولیه، برآورد ارزش کالاهای موجود، کنترل سود و زیان با در نظر گرفتن نسبت ورود و خروج کالاها با تولید، تشخیص مواد اولیه و محصولات در فصول مختلف و غیره را در اختیار سهام داران شرکت قرار می‌دهد.
انواع انبار در حسابداری
در حسابداری انبار، به منظور دسترسی سریع، کنترل بهتر روی موجوی کالاها و برحسب نوع فعالیت شرکت، موجودی کالاها را باید در چند انبار کدینگ و تفکیک کرد.
- مواد اولیه: مواد اولیه شامل کلیه مواد خام و کالاهایی است که برای تولید محصول مورد نیاز بوده و در پروسه تولید مصرف می‌گردد.
- ملزومات مصرفی : این دسته از مواد، کالاهایی هستند که به طور مستقیم در تولید محصول استفاده نمی‌شوند اما نیاز به این دسته از کالاها برای فعالیت شرکت وجود دارد مثل ملزومات آبدارخانه.
- کالاهای در جریان ساخت: پروسه تولید بعضی شرکت‌ها به صورت مرحله‌ای است. یعنی کالاها بعد از یک سری از تغییرات به دایره بعد یا کارگاه بعد منتقل می‌شوند. این دسته از کالاها نه در دسته مواد اولیه هستند و نه در کالاهای تکمیل شده. مثل مبلمان که هم به صورت تکمیل شده و هم بدون رنگ و پارچه به فروش می‌رسد. به این دسته از کالاها، کالای در جریان ساخت می‌گویند که در انبار مخصوص به خود نگهداری می‌گردد.
- کالاهای بازرگانی: این دسته کالا ها، کالاهایی هستند که شرکت در پروسه تولید آن هیچ اثری نداشته و صرفا جهت خرید و فروش وارد شرکت می‌شوند.
- کالای تکمیل شده: در آخر تمامی کالاهای آماده فروش، وارد انبار تکمیل شده می شوند و آماده ارسال و تحویل به مشتری می شوند.
حسابدار انبار
به دلیل اهمیت بالای انبار در شرکت‌ها، یک شاخه از حسابداری تحت عنوان “حسابداری انبار” به انبار اختصاص داده شده است و مسئولیت امور انبار به عهده دایره حسابداری انبار است.
وظایف حسابدار انبار چیست؟
- تحویل گرفتن کالاهای خریداری شده
- رسید کردن کالاهای تحویل گرفته شده
- کدینگ کالاهای خریداری شده
- بایگانی اسناد و مدارک و حفاظت اطلاعات انبار
- مدیریت مواد اولیه و تهیه گزارش جهت ارسال به مسئولین خرید
- ارائه گزارش موجودی به سایر دوایر حسابداری جهت برنامه ریزی مالی
- صدور حواله بین انبار ها
- توصیه و پیشنهاد جهت ارتقا و اصلاح مدیریت انبارها
- انبار گردانی
سیستم های ارزیابی موجودی انبار
در حسابداری انبار منظور از سیستم‌های ارزیابی در واقع همان روش‌های بدست آوردن موجودی انتهای دوره انبار است. موجودی انتهای دوره انبار به موجودی مواد و کالاهای موجود و آماده برای فروش گفته می‌شود که در انتهای دوره مالی تحت عنوان دارایی به سال بعد انتقال پیدا می‌کند.
برای محاسبه موجودی پایان دوره انبار، واحدهای تجاری بسته به نوع فعالیت از ۲ روش می توانند موجودی کالای پایان دوره را به دست بیاورند. نام یکی از روش‌ها روش دائمی، و نام روش دیگر روش ادواری است که در ادامه راجب این روش‌ها بیشتر توضیح می‌دهیم.
در این روش موجودی تعدادی و ریالی کالا به صورت دائمی نگهداری می شود و در هر لحظه امکان گزارش گیری از سیستم حسابداری انبار قابل دسترسی است. این سیستم مناسب شرکت‌های با موجودی کالای کم ولی با ارزش و حجیم است. مثل: نمایشگاه اتومبیل.
روش ادواری
همان طور که از اسم این سیستم پیداست؛ حسابداری انبار در این سیستم به صورت دوره ای است. یعنی در ابتدا و انتهای دوره مالی انبار گردانی می شود و سود و زیان پس از پایان دوره مالی قابل گزارش گیری است. این سیستم حسابداری انبار برای مشاغلی با حجم کالای زیاد و کم ارزش مناسب است.
ثبت های حسابداری انبار
در روش دائمی در هنگام خرید حساب موجودی کالا بدهکار و حساب صندوق( وجه نقد)، بانک، حساب‌های پرداختنی بستانکار می شود. در زمان فروش؛ بانک، صندوق یا حساب های دریافتی بدهکار و حساب موجودی کالا بستانکار می‌شود.
در روش ارزیابی ادواری، حساب خرید در زمان خرید کالا بدهکار، و وجوه نقد و یا حساب‌های پرداختنی بستانکار می‌شوند. در زمان فروش نیز حساب فروش بستانکار و حساب صندوق و بانک در صورت فروش نقدی و یا حساب‌های دریافتی در هنگام فروش نسیه بدهکار می‌شوند.
سند مصرف انبار
سند مصرف انبار شامل روش FIFO، LIFO، روش میانگین موزون، روش میانگین متحرک و روش شناسایی ویژه است که در ادامه توضیحات کاملی در مورد هرکدام ارائه می‌کنیم.
روش اولین صادره از آخرین وارده Last in First out (LIFO)
در این روش اولویت خروج از انبار با کالاهایی است که زودتر وارد انبار شده اند یا به عبارت بهتر کالاهای جدید تر زودتر از انبار خارج می‌شوند. مثل کالا هایی که در گذر زمان ارزش بیشتری پیدا می‌کنند یا هزینه جا به جایی آن‌ها قابل توجه تر است مثل آهن آلات.
روش میانگین موزون و میانگین متحرک
روش میانگین موزون بر بحث ارزش ریالی کالاها تاکید دارد به این صورت که بهای تمام شده کالا از میانگین خرید ها طی دوره به دست می‌آید.
روش شناسایی ویژه
در این روش ارزش گذاری کالاهای مختلف به راحتی قابل محاسبه است و کالاها ارزش ریالی بالایی دارند و قیمت گذاری هر محصول به طور جداگانه انجام می شود. مانند نمایشگاه اتومبیل.
کارت انبار
در انبار به منظور کنترل دقیق‌تر و مدیریت اصولی تر انبار، سندهای مختلفی در نظر گرفته می‌شود. این اسناد باعث سهولت در امور، کاهش خطا و کاهش هزینه های انبار می‌باشد. کارت انبار یکی از فرم‌هایی است که انبار دار برای امور مختلف، مثل ثبت سفارش؛ استفاده می‌نماید.
ماهیت انبار در حسابداری
همانطور که در طول مقاله متوجه شدید موجودی انبارها به منظور فروش، خریداری و تولید می‌شود و جزء دارایی‌های با گردش بالای هر شرکت است و بخش عمده ای از دارایی‌های هر شرکت را تشکیل می‌دهد. فلذا در کدینگ حسابداری انبارها ماهیتا بدهکار هستند.
انبار گردانی چیست و چرا شرکت ها انبار گردانی می‌کنند؟
عملیات انبار گردانی به دلیل تاثیر مستقیم در سود و زیان و عملکرد مالی شرکت‌ها اهمیت بالایی دارد. از طرفی انبار گردانی معمولا به صورت سالانه انجام می‌شود بنا براین باید به صورت کاملا دقیق انجام گردد.
انبار گردانی به معنی بررسی موجودی کالا در یک بازه زمانی مشخص و رفع مغایرت در موجودی دفاتر با موجودی فیزیکی کالاها است. انبار گردانی را می‌توان به دسته‌های مختلفی مثل انبارگردانی پایان سال، انبارگردانی میان دوره و انبار گردانی رندوم تقسیم کرد. در انبار گردانی رندوم تعدادی از کالاها به صورت اتفاقی انتخاب و جهت بررسی شمارش می‌شود.
آنچه آموختیم…
با توجه به نکته‌های گفته شده حسابداری انبار به نوعی مدیریت بخش عظیمی از دارایی‌های با گردش بالای یک شرکت است و در حقیقت یکی از راه‌های اصولی جلوگیری از سو استفاده‌های مالی در شرکت، تمرکز بر حسابداری انبار است.
موفق و پیروز باشید.
